Interpelacja nr 21213 w sprawie zatrudniania emerytów i rencistów mundurowych

aa

Interpelacja nr 21213

do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej

w sprawie dyskryminacji podczas zatrudniania przez pracodawców emerytów oraz rencistów z grupami inwalidzkimi orzeczonymi przez Komisje Lekarskie MSWiA i MON oraz przez ZUS

Zgłaszający: Ewa Kołodziej

Data wpływu: 29-03-2018

Szanowna Pani Minister!

Na licznych spotkaniach z seniorami (emerytami i rencistami inwalidzkimi) otrzymuję szereg pytań związanych z nierównym traktowaniem, a nawet pewnego rodzaju dyskryminacją przy zatrudnianiu przez pracodawców rencistów z grupami inwalidzkimi orzeczonymi przez MSWiA i MON.

Pracodawcy zatrudniający osoby niepełnosprawne mogą uzyskać dofinansowanie do ich wynagrodzeń z PFRON. Dopuszcza to art. 26a-26c ustawy z 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnienia osób niepełnosprawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2011 r., nr 127, poz. 721 z późn. zm., dalej ustawa o rehabilitacji).

Przepisy dopuszczają możliwość uznania osoby mającej orzeczenie o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, wystawione przez lekarza orzecznika ZUS za niepełnosprawną. Zgodnie z art. 5 ustawy o rehabilitacji, orzeczenie takiego lekarza o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji jest traktowane na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Z kolei całkowita niezdolność do pracy jest traktowana na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, a orzeczenie częściowej niezdolności do pracy jest traktowane na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności. Te uprawnienia rentowe lub emerytalne reguluje ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.).

Nowelizacja przepisów z 29 października 2010 r. (Dz. U. Nr 226, poz.1475) przewiduje, że od 1 marca 2011 r. miesięczne dofinansowanie nie przysługuje na pracowników zaliczanych do umiarkowanego lub lekkiego stopnia niepełnosprawności, którzy mają ustalone prawo do emerytury. Pracodawcy nie mogą ubiegać się o wsparcie dla takich pracowników począwszy od wynagrodzeń wypłacanych od marca 2011 r. Dofinansowanie przysługuje nadal na emerytów niepełnosprawnych ze znacznym stopniem niepełnosprawności z ZUS. Zmiana ta nie dotyczy rencistów.

Z kolei ustawa z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym i rentowym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r., poz. 900) odrębnie reguluje kwestie emerytur i rent inwalidzkich.

W służbach mundurowych wiele grup zawodowych (np. policjanci, funkcjonariusze wywiadu, żołnierze) mają prawo do emerytur i rent na podstawie odrębnych przepisów.

Ustala się 3 grupy inwalidztwa:

1. grupa obejmuje całkowicie niezdolnych do pracy (80% wysokości emerytury),

2. grupa obejmuje częściowo niezdolnych do pracy (70% wysokości emerytury),

3. grupa obejmuje zdolnych do pracy (40% wysokości emerytury).

Renta inwalidzka przysługuje mundurowym zwolnionym ze służby, którzy stali się inwalidami wskutek stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu.

Z kolei emerytura policyjna należy się funkcjonariuszowi, który w dniu zwolnienia ma 15 lat służby. Wobec powyższego otrzymują dwie decyzje emerytalną i rentową. Jednak świadczenie pobierane jest tylko jedno (w zależności, które jest korzystniejsze).

Przepis obowiązujący od 01.03.2011 r. wskazuje, że ustalone prawo do emerytury – mimo niepobierania świadczenia emerytalnego od wydania decyzji o ustaleniu prawa do renty inwalidzkiej i pobierania świadczenia rentowego – nadal obowiązuje. Wydanie decyzji o ustaleniu prawa do renty inwalidzkiej nie uchyla wcześniej decyzji o ustaleniu prawa do emerytury.

Dlatego zatrudniający takiego pracownika (z orzeczoną umiarkowaną niepełnosprawnością, który ma ustalone prawo do emerytury, które nie wygasło i pobiera rentę) nie może korzystać z dofinansowania PFRON do jego wynagrodzenia.

W związku z powyższym, uprzejmie proszę Panią Minister o udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania:

1. Jakie było uzasadnienie zmiany przepisów dotyczących zatrudniania przez pracodawców emerytów i rencistów inwalidzkich służb mundurowych, skoro ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS obejmuje zarówno emerytów i rencistów inwalidzkich z ZUS i MSWiA oraz MON?

2. Dlaczego renciści inwalidzcy orzekani w Komisjach Lekarskich ZUS mają liczone 1,3% za każdy rok składkowy, a 0,7% za każdy rok nieskładkowy, a rencistom inwalidzkim orzekanym przez Komisje Lekarskie MSWiA i MON obniżono do 0% za każdy rok?

3. Dlaczego przepisy dotyczące zatrudniania przez pracodawców osób niepełnosprawnych dyskryminują emerytów i rencistów służb mundurowych (MSWiA, MON)?

4. Dlaczego pozbawiono świadczeń rent inwalidzkich osoby, których inwalidztwo orzeczone było w związku ze służbą po 1990 r., na rzecz demokratycznej Polski?

5. Czy Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zamierza zmienić dyskryminujące przepisy stosowane w odniesieniu do emerytów i rencistów służb mundurowych z grupami inwalidzkimi orzeczonymi przez Komisje Lekarskie MSWiA i MON przy zatrudnianiu tych osób i czy prowadzone są obecnie prace nad ich zmianą?

 

Odpowiedź na interpelację nr 21213

w sprawie dyskryminacji podczas zatrudniania przez pracodawców emerytów oraz rencistów z grupami inwalidzkimi orzeczonymi przez Komisje Lekarskie MSWiA i MON oraz przez ZUS

Odpowiadający: podsekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Marcin Zieleniecki

Warszawa, 30-05-2018

Szanowny Panie Marszałku,

W związku z interpelacją nr 21213 Pani Poseł Ewy Kołodziej, przesłaną przy piśmie z dnia 6 kwietnia br., znak: K8INT21213, w sprawie „dyskryminacji podczas zatrudniania przez pracodawców emerytów oraz rencistów z grupami inwalidzkimi orzeczonymi przez Komisje lekarskie MSWiA i MON oraz przez ZUS”, po zasięgnięciu opinii Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministra Obrony Narodowej w kwestiach nienależących do moich kompetencji, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

Jak wskazano w interpelacji, na mocy ustawy z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych ustaw (Dz. U. Nr 226, poz. 1475) miesięczne dofinansowanie nie przysługuje na pracowników zaliczonych do umiarkowanego lub lekkiego stopnia niepełnosprawności, którzy mają ustalone prawo do emerytury. Zmianę przepisów w tym zakresie wprowadzono ze względu na to, że utrzymanie pomocy w zakresie dofinansowań do wynagrodzeń tej grupy pracowników godziłoby w zasady konkurencyjności na rynku zatrudnienia. Ponadto, w systemie wsparcia pracowników funkcjonują instrumenty skierowane bezpośrednio do osób starszych, które są przewidziane m.in. w ustawie o promocji zatrudnienia i instrumentach rynku pracy. System ten jest oparty na szeregu ulg w kosztach zatrudnienia tych osób oraz instrumentach nakierowanych na rozwój pracowników (szkolenia, przekwalifikowanie, rozwój zawodowy). Równocześnie do osób starszych skierowane są specjalne instrumenty prozatrudnieniowe w ramach działań urzędów pracy. Ponadto dla takich osób przeznaczone są działania osłonowe, które niwelują skutki ewentualnego bezrobocia. W tym zakresie podstawowymi instrumentami jest możliwość uzyskania świadczenia przedemerytalnego przez osoby w wieku 50 lat i starszych, po upływie 6 miesięcy od dnia zarejestrowania w powiatowym urzędzie pracy, z zastrzeżeniem konieczności spełniania wymaganych warunków oraz możliwość wypłacania takim osobom zasiłku dla bezrobotnych przez okres 12 miesięcy (podstawowy okres wypłaty to 6 miesięcy).

Odnosząc się do zarzutu dyskryminacyjnego traktowania rencistów służb mundurowych (MSWiA, MON) należy wskazać, że zgodnie z art. 62 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 511) osoby, które przed dniem wejścia w życie ustawy zostały zaliczone do jednej z grup inwalidów (w tym także na podstawie orzeczeń MSWiA lub MON), są osobami niepełnosprawnymi w rozumieniu ustawy, jeżeli przed tą datą orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów nie utraciło mocy.

Orzeczenie o zaliczeniu do:

1) I grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;

2) II grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności;

3) III grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.

Ponadto renciści służb mundurowych (MSWiA, MON) lub ZUS, o których mowa w art. 62 ww. ustawy o rehabilitacji, mogą składać do zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności wniosek o ustalenie stopnia niepełnosprawności i wskazań, o których mowa w art. 6b ust. 3 ustawy o rehabilitacji, dla celów korzystania z ulg i uprawnień na podstawie odrębnych przepisów. Pozostałe osoby, w stosunku do których organy emerytalno-rentowe MSWiA, MON oraz ZUS orzekły prawo do renty, mogą na normalnych zasadach złożyć wniosek o ustalenie stopnia niepełnosprawności (art. 5a i 6b ustawy o rehabilitacji).

Odnośnie pozostałych kwestii poruszonych w interpelacji uprzejmie wyjaśniam, że z uwagi na szczególny tytuł uprawnień, jakim jest służba, a nie praca, oraz ze względu na brak jakiegokolwiek udziału uprawnionych do świadczeń w ponoszeniu ich kosztów, system zaopatrzenia emerytalnego żołnierzy zawodowych i tzw. służb mundurowych jest systemem autonomicznym w stosunku do powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych. Z tego względu zasady orzekania o niezdolności do pracy oraz ustalania wysokości rent z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy przysługujących ubezpieczonym na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383, z późn. zm.) nie mają zastosowania do żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy służb mundurowych.

Kształtowanie przepisów systemu zaopatrzenia emerytalnego służb mundurowych nie należy do zakresu uprawnień Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej lecz – w zależności od rodzaju służby – do Ministra Obrony Narodowej, Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministra Sprawiedliwości.

Renty inwalidzkie dla policjantów i innych funkcjonariuszy służb mundurowych są przyznawane i wypłacane na podstawie przepisów ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2018 r. poz. 132, z późn. zm.), natomiast zasady przyznawania i wypłaty rent inwalidzkich żołnierzom zawodowym reguluje ustawa z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2017 r. poz. 2225, z późn. zm.). Obie te ustawy przewidują możliwość przyznania renty z tytułu zaliczenia do jednej z trzech grup inwalidzkich, niezależnie od posiadanego okresu pełnienia zawodowej służby. Wysokość renty wynosi dla osób zaliczonych do I grupy inwalidzkiej – 80% podstawy wymiaru świadczenia, dla II grupy – 70% podstawy wymiaru świadczenia oraz dla III grupy – 40% podstawy wymiaru świadczenia. Podstawę wymiaru świadczenia stanowi uposażenie należne funkcjonariuszowi lub żołnierzowi na ostatnio pełnionym stanowisku służbowym.

Należy podkreślić, że zasady ustalania renty inwalidzkiej z zaopatrzenia emerytalnego są odmienne od zasad przyznawania renty z tytułu niezdolności do pracy z sytemu powszechnego. Wysokość wojskowej oraz policyjnej renty inwalidzkiej nie zależy od długości stażu służby funkcjonariusza, a stanowi co do zasady procentowy wymiar uposażenia należnego funkcjonariuszowi na ostatnio zajmowanym stanowisku. Wyjątkiem od tej reguły jest ustalenie nowej wysokości policyjnej renty inwalidzkiej osobom, które pełniły służbę na rzecz totalitarnego państwa.

Ustawa z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. poz. 2270), nazywana ustawą dezubekizacyjną, zobowiązała organ emerytalny MSWiA do ponownego ustalenia wysokości policyjnych emerytur i rent inwalidzkich tym funkcjonariuszom, którzy w okresie od dnia 22 lipca 1944 roku do dnia 31 lipca 1990 roku pełnili służbę na rzecz totalitarnego państwa oraz do ponownego ustalenia wysokości rent rodzinnych przysługujących po takich osobach.

Okresy służby na rzecz totalitarnego państwa, wskazuje na wniosek organu emerytalnego Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (IPN), w sporządzonej na podstawie akt osobowych informacji o przebiegu służby na rzecz totalitarnego państwa. Informacja ta zawiera: dane osobowe funkcjonariusza, wskazanie okresów służby na rzecz totalitarnego państwa od dnia 22 lipca 1944 roku do dnia 31 lipca 1990 roku w instytucjach i formacjach wymienionych w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (…) oraz informację, czy z dokumentów zgromadzonych w archiwach IPN wynika, że funkcjonariusz w tym okresie, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego. Zatem to IPN rozstrzyga na podstawie akt osobowych, czy służbę danej osoby należy potraktować jako służbę na rzecz totalitarnego państwa.

W przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, kwotę policyjnej renty inwalidzkiej zmniejsza się o 10% podstawy wymiaru za każdy rok służby (z uwzględnieniem pełnych miesięcy) na rzecz totalitarnego państwa. Kwota renty po zmniejszeniu nie może być jednak wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej renty z tytułu niezdolności do pracy wypłaconej przez ZUS z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu (od dnia 1 marca 2018 roku miesięczna kwota przeciętnej renty z tytułu niezdolności do pracy wynosi 1 555,73 zł). Natomiast osobie, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa i została zwolniona ze służby przed dniem 1 sierpnia 1990 r., rentę inwalidzką wypłaca się w kwocie minimalnej według orzeczonej grupy inwalidzkiej (od dnia 1 marca 2018 roku najniższa renta z tytułu inwalidztwa I i II grupy wynosi 1 029,80 zł, natomiast III grupy - 772,35 zł).

Z informacji przekazanych mi przez Ministra Obrony Narodowej wynika, że przepisy ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych (…) nie przewidują żadnych obniżeń procentowego wymiaru świadczenia rentowego oraz, że w wojskowym systemie emerytalnym nie pozbawiono świadczeń osób, których inwalidztwo orzeczone było w związku ze służbą po 1990 r. na rzecz demokratycznej Polski.

Z wyrazami szacunku