Interpelacja nr 16318 poseł na Sejm RP Ewy Kołodziej i odpowiedź na nią

Szczegóły: Kategoria: INFORMACJE PRAWNE; Opublikowano: poniedziałek, 01, styczeń 2018 20:10; Sekretarz; Odsłony: 643

Interpelacja nr 16318

do ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawie tzw. ustawy dezubekizacyjną, w szczególności w zakresie rent rodzinnych

Zgłaszający: Ewa Kołodziej, Joanna Augustynowska, Ewa Drozd, Joanna Frydrych, Agnieszka Hanajczyk, Bożena Henczyca, Magdalena Kochan, Henryka Krzywonos-Strycharska, Rajmund Miller, Izabela Katarzyna Mrzygłocka, Marzena Okła-Drewnowicz, Sławomir Jan Piechota

Data wpływu: 11-10-2017

Szanowny Panie Ministrze!

W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 2270, dalej: ustawa zaopatrzeniowa) chciałabym podnieść kwestię związaną z obniżeniem rent rodzinnych objętych wskazaną ustawą.

Otóż w doniesieniach medialnych wskazywał Pan, że wysokość rent rodzinnych jest obniżana do wysokości średniej krajowej i wynosi ok. 1700,00 zł brutto. W rzeczywistości sytuacja ta przedstawia się jednak zgoła odmiennie. Zgłaszają się do mnie osoby pokrzywdzone wprowadzoną nowelizacją, które otrzymują rentę rodzinną w kwocie 1000,00 zł brutto (854,00 zł netto). Są to m.in. wdowy po byłych funkcjonariuszach, których małżonkowie pracowali do 1990 r. Sytuacja życiowa tych osób przedstawia się obecnie dramatycznie, ponieważ każda z nich musi zmagać się z konsekwencjami decyzji o obniżeniu wymiaru przyznanego świadczenia. Większość z nich oprócz tego, że boryka się z problemami życia codziennego, dodatkowo zmaga się z różnego rodzaju dolegliwościami chorobowymi, najczęściej są to osoby niepełnosprawne. Ponadto te osoby są w zaawansowanym wieku emerytalnym i nigdzie nie znajdą zatrudnienia. Dodatkowym obciążeniem psychicznym dla takich osób jest świadomość napiętnowania ich bliskich jako funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa.

W związku z powyższym chciałabym zadać następujące pytania:

1. Według jakich przepisów prawa ustawodawca zastosował ponowne ustalenie wysokości policyjnej emerytury, do której prawo ustało w związku ze śmiercią uprawnionego przed wejściem w życie ustawy nowelizującej?

2. W jaki sposób osoba, która nie żyje, a której rodzinie obniżono wymiar renty rodzinnej, ma skorzystać z możliwości udowodnienia, że działała na rzecz niepodległości państwa polskiego zgodnie z treścią art.15 b ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej?

3. Czy i dlaczego ponowne obniżanie rent rodzinnych nie narusza konstytucyjnej zasady ochrony praw nabytych, prawa do zabezpieczenia społecznego, zasady sprawiedliwości społecznej, zasady zaufania obywatela do państwa i tworzonego przez nie prawa oraz niedziałania prawa wstecz wynikające z zasady demokratycznego państwa prawnego?

4. Zgodnie z treścią art. 33 ustawy zaopatrzeniowej decyzja organu emerytalnego ustalająca prawo do zaopatrzenia emerytalnego lub wysokości świadczeń pieniężnych z tytułu tego zaopatrzenia może ulec uchyleniu lub zmianie z urzędu we wskazanych przypadkach, które stanowią tzw. katalog zamknięty. Na szczególną uwagę zasługuje ust. 1 pkt 1 cytowanego przepisu, w którym ustawodawca przewiduje możliwość zmiany decyzji, jeśli zostaną przedstawione nowe dowody lub ujawnione nowe okoliczności mające wpływ na wysokość świadczenia. Co w sytuacji, jeśli obniżony wymiar renty rodzinnej nie został poparty przesłankami wskazanymi w cytowanym przepisie? Czy jeśli nie przedstawiono nowych dowodów, ani nie ujawniono nowych okoliczności dających możliwość ustalenia nowego wymiaru świadczenia, to taka decyzja może stanowić podstawę obniżenia wymiaru renty rodzinnej?

5. Czy nie uważa Pan, że obniżenie świadczeń rent rodzinnych ma charakter arbitralny i stanowi swoistą formę represji wobec osób, które pełniły służbę w jednostkach wskazanych w art. 13 b ustawy zaopatrzeniowej?

6. Dlaczego osoby będące następcami prawnymi po zmarłych funkcjonariuszach mają ponosić odpowiedzialność za ich życiowe wybory?

7. Jak osoby, którym drastycznie obniżono wymiar świadczenia renty rodzinnej, mają mieć godziwe i spokojne życie, otrzymując miesięcznie kwotę ok. 850 zł netto? Czy uważa Pan, że taka kwota jest wystarczająca do opłacenia miesięcznych opłat, wyżywienia, leków?

8. Czy taki wymiar świadczenia nie stanowi naruszenia konstytucyjnej zasady ochrony godności człowieka, której poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych?

9. Jak Pan wytłumaczy fakt, że tak drastycznie obniżona renta rodzinna do kwoty ok. 850 zł netto jest w przybliżeniu równoznaczna z przyznawanym zasiłkiem dla bezrobotnych przez pierwsze trzy miesiące, tj. 840 zł brutto, i rentą socjalną w tej samej kwocie?

10. Czy wskaźnik, do jakiego obniżono renty rodzinne po zmarłych emerytowanych funkcjonariuszach pracujących do 1990 r., tj. 0% jest, spotykany na gruncie regulacji w zakresie świadczeń rent rodzinnych zarówno w RP, jak i w UE?

11. Czy ustawodawca wziął pod uwagę, że wobec skazanych odsiadujących karę więzienia stosowany jest przelicznik znacznie większy, bo wynoszący 0,7% za każdy rok? Czy zatem zdaniem ustawodawcy osoby otrzymujące renty rodzinne odpowiednio obniżone wskutek tzw. ustawy dezubekizacyjnej mają być gorzej potraktowane niż osoby skazane prawomocnym wyrokiem, będące pozbawione wolności?

12. Ile osób otrzymujących renty rodzinne objętych zostało tzw. ustawą dezubekizacyjną? Czy autorzy projektu ustawy, a potem ustawodawca wzięli pod uwagę, że skutki ustawy w większości godzą we wdowy lub wdowców, często niepełnosprawnych, w podeszłym wieku, niemających możliwości zarobkowania lub dzieci niezdolne do pracy czy rodziców ubezpieczonych?

13. Czy ministerstwo zamierza dokonać korekty przepisów w/w ustawy tak, aby nie dotykały one osób objętych rentami rodzinnymi?

Odpowiedź na interpelację nr 16318

w sprawie tzw. ustawy dezubekizacyjnej, w szczególności w zakresie rent rodzinnych

Odpowiadający: sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Jarosław Zieliński

Warszawa, 13-12-2017

Szanowny Panie Marszałku,

ponowne ustalenie wysokości tzw. emerytury policyjnej w przypadku osób pobierających aktualnie to świadczenie nastąpiło na podstawie przepisów ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą”, znowelizowaną ustawą z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2270), zwanej dalej „nowelizacją”. W niniejszym kontekście niezrozumiałym jest pierwsze pytanie w kwestii ponownego ustalania wysokości świadczeń emerytalnych osoby, która już nie żyje. Mając przy tym na uwadze zakres przedmiotowej interpelacji można jednak przyjąć, iż pytanie miało, jak się wydaje, dotyczyć ponownego ustalenia wysokości renty rodzinnej. Toteż należy wskazać, iż stosownie do art. 2 ust. 2 nowelizacji w przypadku osób pobierających renty rodzinne przysługujące po osobach, w stosunku do których z informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu o przebiegu służby danego funkcjonariusza wynika, że pełniły służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy, i które w dniu wejścia w życie nowelizacji mają przyznane świadczenia na podstawie ustawy, organ emerytalny wszczyna z urzędu postępowanie w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości świadczeń, o których mowa w art. 24a ustawy, tj. renty rodzinnej. Należy przy tym dodać, że renta rodzinna jest świadczeniem pochodnym od świadczenia przysługującego osobie zmarłej. Zatem w celu ponownego ustalenia wysokości renty rodzinnej na podstawie art. 24a ustawy niezbędne jest uprzednie ustalenie wysokości świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu funkcjonariuszowi, emerytowi lub renciście, który pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy.

Ponadto należy wskazać, iż przywołany w drugim pytaniu art. 15b ustawy został uchylony na podstawie art. 1 pkt 5 nowelizacji. Zważywszy przy tym, że istota przedmiotowego pytania wydaje się dotyczyć kwestii związanych z ponownym ustaleniem wysokości renty rodzinnej należy wskazać, iż w myśl art. 24a ust. 4 ustawy przepisów ust. 1 i 2 (tj. regulacji określających zmienione przez nowelizację zasady ustalenia renty rodzinnej przysługującej po osobie, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa) nie stosuje się, jeżeli osoba uprawniona do renty rodzinnej udowodni, że osoba, o której mowa w tych przepisach, przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjęła współpracę i czynnie wspierała osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego. Tym samym, z oczywistych względów, ewentualne udowodnienie ww. okoliczności należy do osoby uprawnionej do renty rodzinnej.

Stosownie do art. 15c ust. 6 ustawy, do którego odsyła art. 24a ust. 6 ustawy, środkiem dowodowym może być zarówno informacja sporządzona przez Instytut Pamięci Narodowej - Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, na podstawie posiadanych akt osobowych osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy, jak i inne dowody.

Przechodząc do pytania numer trzy zawartego w niniejszej interpelacji, w związku z ogólnym odwołaniem do wartości konstytucyjnych, należy wskazać – za uzasadnieniem projektu nowelizacji, odnoszącym się w szczególności do orzecznictwa – że Trybunał [Konstytucyjny] zauważył, iż ustawodawca był upoważniony, mimo upływu ponad 19 lat od zmiany ustrojowej, do wprowadzenia regulacji obniżających świadczenia emerytalne za okres służby w organach bezpieczeństwa. Z konstytucyjnej zasady ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa nie wynika bowiem, że każdy, bez względu na cechujące go właściwości, może zakładać, że unormowanie jego praw socjalnych nie ulegnie nigdy w przyszłości zmianie na jego niekorzyść.

Jednocześnie należy zauważyć, że przepisy nowelizacji nie naruszają swoim zakresem zakazu retroaktywności prawa, bowiem zobowiązały organ emerytalny do ponownego ustalania wysokości świadczeń emerytalno-rentowych osobom, które pełniły służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa art. 13b ustawy od dnia 1 października 2017 roku, a więc wywarły skutki prawne na przyszłość. Należy przy tym wskazać, że Trybunał Konstytucyjny uznaje za dopuszczalne cofnięcie praw nabytych, ale z niezbędnym vacatio legis. Warto również nadmienić, iż uprawnienia emerytalne w systemie powszechnym wielokrotnie się zmieniały niezależnie od daty podjęcia zatrudnienia, co jednak nie było kwestionowane przez Trybunał Konstytucyjny. Przykładowo można odwołać się do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 sierpnia 1990 roku, sygn. K 7/90, w którym wskazano, że chroniąc prawa nabyte nie można jednak przyjąć, iż każda zmiana istniejącej regulacji, która byłaby zmianą na niekorzyść pewnej grupy obywateli, jest ustawodawczo zakazana.

Udzielając odpowiedzi na czwarte pytanie wymaga podkreślenia, iż podstawę prawną do przedmiotowego obniżenia wysokości świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy stanowiła nowelizacja, a w szczególności przepisy art. 2 ust. 1 i 2 nowelizacji. Jak przy tym reguluje przywoływany już powyżej art. 2 ust. 2 nowelizacji, w przypadku osób pobierających renty rodzinne przysługujące po osobach, w stosunku do których z informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu o przebiegu służby danego funkcjonariusza wynika, że pełniły służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy, i które w dniu wejścia w życie nowelizacji mają przyznane świadczenia na podstawie ustawy, organ emerytalny wszczyna z urzędu postępowanie w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości świadczeń, o których mowa w art. 24a ustawy, tj. renty rodzinnej.

W przypadku kolejnych pytań, tj. numer pięć i sześć, informuję, że w uzasadnieniu projektu nowelizacji wskazano, iż projektowana ustawa ma na celu wprowadzenie rozwiązań zapewniających w pełniejszym zakresie zniesienie przywilejów emerytalnych związanych z pracą w aparacie bezpieczeństwa PRL przez ustalenie na nowo świadczeń emerytalnych i rentowych osobom pełniącym służbę na rzecz totalitarnego państwa w okresie od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r.(…) jako przywilej należy rozumieć ustalenie świadczeń emerytalnych i rentowych na znacznie korzystniejszych zasadach wynikających z ustawy zaopatrzeniowej, w stosunku do sposobu ustalania emerytur i rent zdecydowanej większości obywateli na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Tym samym nowelizacja nie stanowi jakiejkolwiek formy „represji”, a jej celem było zniesienie przywilejów emerytalnych związanych ze służbą w aparacie bezpieczeństwa PRL. Jednocześnie nadmienić można, iż od decyzji organu emerytalnego w analizowanym zakresie przysługuje – stosownie do art. 2 ust. 3 nowelizacji – odwołanie do właściwego sądu, według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego.

Ponadto w przedmiocie obniżenia wysokości renty rodzinnej należy wskazać, że nowelizacja dotyczy również obniżenia wysokości ww. świadczeń ze względu na fakt, iż renty rodzinne są świadczeniami pochodnymi od policyjnych emerytur i rent inwalidzkich, gdyż osoba uprawniona do renty rodzinnej nabywa prawo do tego świadczenia w miejsce emerytury lub renty, która przysługiwała lub przysługiwałaby zmarłemu. Skoro więc ustawodawca negatywnie ocenił służbę na rzecz totalitarnego państwa i związaną z nią uprzywilejowaną sytuację w zakresie świadczeń emerytalnych i rentowych, obniżeniu musiały ulec także renty rodzinne przyznane po osobach, które pełniły ww. służbę. Należy mieć przy tym na uwadze, iż jakkolwiek z jednej strony może się wydawać, że osoby pobierające renty rodzinne nie uczestniczyły bezpośrednio w działaniach aparatu bezpieczeństwa PRL, to jednak korzystały z profitów, jakie dawała służba ich małżonków czy rodziców na rzecz totalitarnego państwa (w szczególności materialnych wynikających z wyższych uposażeń). Zważywszy przy tym, iż renta rodzinna stanowi świadczenie pochodne od emerytury lub renty inwalidzkiej, to uprzywilejowany (w stosunku do powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych) system ustalania prawa do emerytury i renty, z którego korzystają również byli funkcjonariusze pełniący służbę na rzecz totalitarnego państwa, stawia pozostałych po nich rencistów rodzinnych w sytuacji znacznie korzystniejszej od rencistów rodzinnych otrzymujących świadczenia z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Dlatego też – jak podkreśla się w uzasadnieniu projektu nowelizacji – obniżenie rent rodzinnych po byłych funkcjonariuszach pełniących służbę na rzecz totalitarnego państwa należy traktować jako naturalną, w odczuciu sprawiedliwości społecznej, potrzebę zbliżenia ich świadczeń do tych otrzymywanych przez małżonków bądź dzieci osób, które poniosły szkodę w wyniku służby wymienionych funkcjonariuszy.

Odnosząc się do pozostałych pytań, dotyczących m.in. trudnej sytuacji materialnej osób, którym obniżono wysokość świadczeń, uprzejmie informuję, że osoby uprawnione do zaopatrzenia emerytalnego mogą korzystać ze świadczeń socjalnych z tworzonego na ten cel funduszu socjalnego, stosownie do art. 27 ust. 1 ustawy. Na podstawie § 2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 9 września 2004 r. w sprawie funduszu socjalnego emerytów i rencistów Policji, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2015 r. poz. 1374, z późn. zm.), środki funduszu socjalnego mogą być przeznaczone na świadczenia socjalne takie jak m.in.: zapomogi pieniężne, dopłaty do kosztów leczenia oraz zwrot części kosztów opieki paliatywno-hospicyjnej, dopłaty do kosztów zakwaterowania, wyżywienia i leczenia w sanatoriach lub uzdrowiskach. Świadczenia socjalne przyznaje na wniosek uprawnionego, stosownie do § 5 ww. rozporządzenia, kierownik jednostki organizacyjnej, właściwy według miejsca zamieszkania uprawnionego, uwzględniając sytuację życiową, rodzinną i materialną uprawnionego.

Ponadto należy wyjaśnić, że sposób obliczenia wysokości renty rodzinnej przysługującej po osobie, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 roku, wskazany został przez ustawodawcę w art. 24a ustawy. W myśl ust. 1 tej regulacji, renta rodzinna przysługuje na zasadach określonych w art. 24 ustawy, tj. co do zasady, na warunkach określonych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383, z późn. zm.), z zastrzeżeniem, iż wysokość renty rodzinnej ustala się na podstawie świadczenia, które przysługiwało lub przysługiwałoby zmarłemu, z uwzględnieniem przepisów art. 15c lub art. 22a ustawy.

W myśl art. 24a ust. 2 ustawy, wysokość renty rodzinnej, ustalonej na podstawie świadczenia, które przysługiwało lub przysługiwałoby zmarłemu, z uwzględnieniem art. 15c lub art. 22a ustawy, nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej renty rodzinnej wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, która od dnia 1 marca 2017 roku wynosi 1 747,19 zł, a po potrąceniu składki zdrowotnej i podatku dochodowego od osób fizycznych 1 456,94 zł.

Ponownie ustalona wysokość renty rodzinnej z systemu zaopatrzeniowego nie może być niższa od najniższej renty rodzinnej wypłacanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, która od dnia 1 marca 2017 roku wynosi 1 000 zł, a po potrąceniu składki zdrowotnej i podatku dochodowego od osób fizycznych do wypłaty przysługuje 854 zł. Zgodnie bowiem z art. 18 ust. 2 ustawy, kwota emerytury lub renty bez uwzględnienia dodatków, zasiłków i świadczeń pieniężnych, o których mowa w art. 25, nie może być niższa od kwoty najniższej emerytury lub renty.

Na podstawie art. 24a ust. 4 ustawy, przepisów art. 24a ust. 1 i 2 nie stosuje się, jeżeli osoba uprawniona do renty rodzinnej udowodni, że osoba, o której mowa w tych przepisach, przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjęła współpracę i czynnie wspierała osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego. Przepisów o obniżeniu wysokości rent rodzinnych nie stosuje się również, w myśl art. 24a ust. 5 ustawy, jeżeli renta rodzinna przysługuje po funkcjonariuszu, który po dniu 31 lipca 1990 roku: 1) zaginął w związku z pełnieniem służby; 2) poniósł śmierć w wypadku pozostającym w związku z pełnieniem służby.

W kontekście wnioskowanych przez Państwa Posłów danych liczbowych, stosownie do informacji przekazanych przez Zakład Emerytalno-Rentowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, należy wskazać, że według danych sporządzonych na podstawie wypłaconych w październiku 2017 roku świadczeń emerytalno-rentowych (termin wypłaty przypada na piąty dzień miesiąca), weryfikacji podlegało 11 376 policyjnych rent rodzinnych.

Ponadto informuję, że obecnie nie toczą się prace nad nowelizacją ustawy.

Z poważaniem

MINISTER

SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI

z up. Jarosław Zieliński

Sekretarz Stanu